Ideeën, gedachten... beschouwend over onderwijs: Technisch proces van jonge kinderen

In een vorig artikel maakte ik voornemens om mijn lessen techniek wat grondiger aan te pakken. Ik nam me voor om het vernieuwde leerplan techniek doelgericht te bestuderen en te integreren in de klaspraktijk. Technieklessen voor jonge kinderen organiseren leek me niet bepaald eenvoudig. Hoe pak ik een les aan? Op welke lesinhouden en doelen focus ik me het best? Welke materialen zijn veilig, zinvol en haalbaar?

Na de kinderen in mijn omgeving door een technische bril te hebben bekeken, kan ik echter besluiten dat kinderen vaak techniek ademen. Jonge kinderen zijn erg leergierig. Ze experimenteren hun hele dag en doen zo ervaringen op. Spelende kinderen zijn experts in het samenbrengen van verschillend speelgoed. Meer door toeval ontdekken ze nieuwe zaken, processen en mogelijkheden. Door deze nieuwe dingen te ontdekken en ermee aan de slag te gaan, kunnen ze heel eenvoudig tot leren komen. Vaak loopt dat proces erg spontaan. Een kind brengt een knikker en een ladder van Playmobil samen en merkt dat hij een eenvoudige knikkerbaan maakte.

Een ander voorbeeld bestaat uit zand en water. Kinderen modder leren maken is zinloos. De meesten van hen hebben dit al vaker gedaan. Water en zand werken als een magneet op kinderen. Je hoeft ze niet uit te leggen wat een combinatie ervan als resultaat heeft. Kinderen leren dit spontaan en doen al spelend en experimenterend ervaringen op. Hoeveel water heeft het zand nodig om kneedbare modder te maken? Met hoeveel water maak ik een klein pelletje modder boven op het zand? Wat gebeurt er als ik te veel water op het zand doe?

De foto van de fietsende kleuters hieronder bevestigt ook de onderzoekende houding van kinderen. Toevallig komt de jongen in het blauwe shirt met zijn voorwiel terecht op het karretje. Hoe geraken ze nu vooruit? Geraken ze wel vooruit? Moet de tweede fietser ook trappen? Door uitproberen wat de mogelijkheden zijn, komen ze gauw tot een oplossing van hun problemen.

Onderwijzers kunnen deze honger naar ontdekking heel erg gebruiken in hun techniekonderwijs. Kinderen staan open voor nieuwe dingen. Ze zijn happig naar kennis en vaardigheden en leren graag bij door zelf te beproeven.

Een pedagogisch deskundige adviseerde ooit om enkele (kapotte) elektrische apparaten in de klas te houden. Kinderen zouden hier dan aan kunnen prutsen, losschroeven, open maken, bekijken, ... . Daar werd toentertijd erg minachtend over gedaan. Het zou didactisch onverantwoord zijn kinderen zomaar te laten prullen. Toch zit er een grote wijsheid in wat hij zei. Door zelf aan de slag te gaan, ontdekken kinderen allerlei aspecten en onderdelen van de techniek achter het apparaat. Het wekt hun interesse, wat je als leerkracht weer kan gebruiken om hen de nodige info te verschaffen. Een horloge opendraaien vergt niet enkel de technische vaardigheid van het bedienen van een schroevendraaier. Het kan ook een ideaal moment zijn om de werking van tandwielen nader te bekijken.

PROCESGERICHT ONDERWIJS
Onderwijzers hebben soms de neiging kinderen te vaak met de nodige informatie te voeden. Maar hoe leren kinderen het best? Hoe onthouden ze het best? Hoe begrijpen ze het best? Door een proces af te leggen van experimenteren, ontdekken, waarnemen en creatief denken gaan kinderen de lesstof beter bevatten. Het valt me op dat in vele lagere schoolklassen de vooropgestelde doelen heel vaak betrekking hebben op het uiteindelijke product. We mogen echter het proces dat voorafging niet uit het oog verliezen. Hoe kom je tot een bepaalde oplossing? Wat heb je gedaan? Verliep alles goed? Heb je terwijl je bezig was nog dingen aangepast? Door kinderen hier dieper over te laten nadenken, stimuleren ze hun denkprocessen. Kinderen die een grondig beeld hebben van hun denkproces bij een bepaalde activiteit, zullen dit ook beter kunnen onthouden en begrijpen. Hierdoor hebben ze de mogelijkheid om de af te leggen weg (om tot het resultaat te komen) eenvoudig maar goed te kunnen verduidelijken.

Binnen het techniekonderwijs in de basisschool is het product vaak van ondergeschikt belang. De technische denkprocessen daarentegen helpen kinderen verder om een beeld te krijgen van hun kennis, vaardigheden en interesses. Door zich vragen te stellen over het afgelegde proces, bevatten ze de vraagstelling of het probleem veel beter en zullen ze bij het volgend probleem of de volgende vraag efficiënter te werk kunnen gaan. De voorbije weken hield ik me vaak bezig met dat technisch denkproces van jonge kinderen. Ik observeerde doelgericht kinderen in de klas en in mijn omgeving naar hun denkprocessen. Ik trachtte er een systeem in te vinden. Het viel me hierbij al gauw op dat hoe gestructureerd wij het proces ook kunnen voorstellen, dit bij kinderen vaak heel geleidelijk verloopt. Er zijn haast geen merkbare overgangen tussen verschillende stappen op te merken. Van het bestuderen van het probleem gaan ze vloeiend over in het bekijken van de mogelijkheden en nog vloeiender gaan ze aan de slag. Terwijl ze het probleem aanpakken, wordt er constant gecheckt of alles wel naar behoren werkt. Zo sturen (zelfs jonge kinderen) hun proces tegelijkertijd bij om tot het gewenste resultaat te komen. Prachtig om zien!

Mijn bevindingen van deze observaties en mijn beeld op het technisch proces bij kinderen pende ik neer in een boekje. In "Techniek op het menu: technisch proces bij kinderen in de basisschool" lees je hoe je kinderen tijdens het denkproces kan ondersteunen. Het geeft ook een bondig idee van de inhoud van de vernieuwde leerplannen techniek. Daarnaast trachtte ik ict en tools toe te voegen aan de lessen techniek. Naast tools als Google Sketchup, Floorplanner of blokjes bouwen worden er interessante technieksites voor onderwijzers en opvoeders besproken. Links naar deze websites vind je terug op http://techniek-ict.yurls.net/nl/page.

Het boekje is te downloaden via de homepagina van dit blog. Indien dit niet lukt, volstaat een mailtje ook.